Tối ưu mã PHP: Code sạch, dễ đọc, dễ sửa

Vì sao nên quan tâm đến “code sạch”?

Khi mới bắt đầu học lập trình, nhiều bạn chỉ tập trung vào làm sao cho chạy được là vui rồi. Nhưng khi bước vào thực tế, bạn sẽ thấy:

“Code không chỉ dành cho máy hiểu, mà còn dành cho người – chính bạn hoặc đồng đội sau này – đọc và bảo trì.”

Một đoạn code rối rắm, lặp lại nhiều, hay đặt tên lung tung sẽ khiến bạn sau vài ngày nhìn lại cũng… không hiểu nổi chính mình viết gì.

Vì vậy, tư duy viết code sạch – clean code rất quan trọng. Nó giúp:

• Dễ đọc, dễ hiểu với con người
• Dễ bảo trì, mở rộng khi cần
• Tránh lỗi phát sinh do sửa chồng chéo
• Làm việc nhóm hiệu quả hơn

---

Những nguyên tắc viết code sạch trong PHP

1. Đặt tên rõ ràng, có ý nghĩa

Không dùng tên kiểu $a, $x1, $data123…

Thay vì:

📋 Copy$n = 100;

Hãy dùng:

📋 Copy$maxUsers = 100;

Giải thích cho chính mình và người đọc khác. Biến, hàm, class – tất cả nên rõ ràng mục đích.

---

2. Tránh lặp code (Don’t Repeat Yourself – DRY)

Nếu bạn thấy mình copy – paste 1 đoạn code giống nhau ở nhiều nơi, hãy nghĩ đến việc tạo hàm dùng chung.

Thay vì:

📋 Copyecho "<p>Xin chào, $name!</p>";
echo "<p>Xin chào, $user!</p>";

Hãy viết:

📋 Copyfunction greet($name) {
    echo "<p>Xin chào, $name!</p>";
}
greet("Nam");
greet("Mai");

---

3. Tách nhỏ các hàm, mỗi hàm làm đúng 1 việc

Một hàm nên ngắn gọn và chỉ làm 1 việc cụ thể. Tránh viết hàm 100 dòng vừa xử lý logic, vừa HTML, vừa SQL.

---

4. Comment đúng chỗ, không dư thừa

• Viết chú thích cho những đoạn code khó hiểu, hoặc logic đặc biệt
• Không comment những điều quá hiển nhiên

📋 Copy// Tính tuổi dựa trên năm sinh
$age = date('Y') - $birthYear;

---

5. Dùng cấu trúc hợp lý, rõ ràng

• Sắp xếp file, folder theo mục đích (vd: /includes/, /views/, /controllers/)
• Dùng định dạng chuẩn (vd: PSR-12) nếu đi theo hướng chuyên nghiệp

---

6. Áp dụng lập trình hướng đối tượng (OOP) khi cần

Dự án lớn thì không thể thiếu OOP để chia nhỏ các class xử lý chuyên biệt:
vd: User, Database, FormValidator…

---

Gợi ý công cụ & mẹo nhỏ

• Sử dụng VS Code + extension PHP Intelephense để hỗ trợ gợi ý thông minh
• Cài PHP CS Fixer để tự động format lại code đẹp chuẩn
• Luôn nghĩ trước khi viết code: cái gì lặp lại? cái gì có thể gom chung?

---

Bài học rút ra

“Viết code cho người khác đọc, không phải chỉ cho máy chạy.”

Tối ưu code không làm bạn “chậm tiến độ”, mà ngược lại – giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian về sau. Bạn dễ debug hơn, dễ sửa hơn, dễ truyền đạt cho người khác hơn.

---

Bài tập gợi ý

1. Xem lại các bài từ 20–30, thử áp dụng cách đặt tên rõ ràng và tách hàm hợp lý.
2. Chọn một file PHP cũ bạn viết, refactor lại để đẹp hơn, sạch hơn (comment rõ, tên biến rõ, tách hàm…)

---

Nếu bạn muốn làm web chuyên nghiệp, đây chính là kỹ năng bắt buộc để tồn tại trong team hoặc trong các dự án freelance dài hạn.