Chúng ta đang tiến dần đến “vùng chuyên sâu” của lập trình thực chiến – nơi bạn không còn làm mọi thứ một mình nữa, mà bắt đầu sử dụng lại công cụ người khác viết sẵn, kết hợp chúng để tạo ra sản phẩm mạnh mẽ hơn, nhanh hơn.
Vì sao phải dùng thư viện?
Hãy tưởng tượng bạn cần:
- Tính căn bậc hai
- Tạo số ngẫu nhiên
- Làm việc với ngày giờ
- Gửi email
- Gọi dữ liệu từ Internet
- Tạo giao diện hoặc biểu đồ
Thay vì phải viết lại từ đầu, Python đã chuẩn bị sẵn hàng trăm thư viện để giúp bạn tiết kiệm thời gian và công sức.
Trong bài này, bạn sẽ học:
- Cách import thư viện chuẩn trong Python
- Cách sử dụng hàm, class, biến từ thư viện đó
- Cách cài và dùng thư viện ngoài với
pip - Cách tổ chức mã nguồn tốt hơn với module riêng của bạn
Import thư viện chuẩn (có sẵn trong Python)
Python đi kèm với một bộ thư viện chuẩn (standard library). Bạn chỉ cần import là dùng được.
a. math – toán học nâng cao
import math
print(math.sqrt(16)) # 4.0
print(math.ceil(4.3)) # 5
print(math.floor(4.9)) # 4
print(math.pi) # 3.141592653...
b. random – tạo ngẫu nhiên
import random
print(random.randint(1, 10)) # số nguyên từ 1 đến 10
print(random.choice(["a", "b", "c"])) # chọn ngẫu nhiên phần tử
c. datetime – ngày giờ
import datetime
now = datetime.datetime.now()
print(now.strftime("%d/%m/%Y %H:%M:%S"))
Cách import nâng cao
from math import sqrt, pi
print(sqrt(25)) # 5.0
print(pi)
Đặt bí danh (alias)
import datetime as dt
print(dt.datetime.now())
Cài và dùng thư viện bên ngoài
Những thư viện không có sẵn, bạn cần cài bằng
pip.
Bước 1: Cài thư viện
Mở terminal / CMD và gõ:
pip install requests
Bước 2: Dùng trong Python
import requests
res = requests.get("https://api.github.com")
print(res.status_code)
print(res.json())
Một số thư viện phổ biến:
| Tên | Dùng để làm gì |
|---|---|
requests | Gửi yêu cầu HTTP (gọi API, lấy dữ liệu web) |
pillow | Xử lý ảnh |
tkinter | Giao diện người dùng (GUI) |
pandas | Phân tích dữ liệu bảng |
matplotlib | Vẽ biểu đồ |
pygame | Làm game đơn giản |
Viết module (thư viện) riêng của bạn
Bạn có thể chia code thành nhiều file .py, rồi import file này vào file khác.
Ví dụ:
tienich.py
def tong(a, b):
return a + b
def chao(ten):
print("Xin chào", ten)
main.py
import tienich
print(tienich.tong(3, 4))
tienich.chao("Lan")
Lưu ý:
- Hai file nên nằm cùng thư mục
- Có thể đặt tên thư viện riêng theo cách bạn muốn
- Giúp chia nhỏ chương trình, dễ bảo trì hơn
Bài tập luyện tập
Bài 1: Dùng thư viện math tính diện tích hình tròn với bán kính nhập từ bàn phím
Bài 2: Viết chương trình tạo số ngẫu nhiên từ 1–100, đoán đến khi đúng
Bài 3: Hiện giờ hiện tại theo định dạng "Thứ Hai, 22/07/2025 14:32"
Bài 4: Cài thư viện requests, dùng nó để in nội dung trang web Google
Bài 5: Viết một file mytools.py chứa hàm in_hoa_dau_tu() để viết hoa chữ cái đầu của từng từ, sau đó gọi hàm từ file main.py
Kết luận
Hôm nay bạn đã mở ra cánh cửa mới của lập trình: thay vì viết mọi thứ từ đầu, bạn bắt đầu học cách tái sử dụng, tận dụng, và mở rộng khả năng của Python thông qua thư viện – cả của chính bạn và của cộng đồng.
Bài tiếp theo: Bài 16 – Đọc ghi file .txt trong Python
Bạn sẽ học cách đọc nội dung file, ghi vào file mới, cập nhật dữ liệu, và xử lý lỗi khi làm việc với tệp tin – một kỹ năng rất thực tế cho bất kỳ lập trình viên nào.
Thảo luận